MALAYSIA sememangnya terkenal sebagai negara yang mempunyai masyarakat berbilang kaum dan kaya dengan adat tradisi. Dasar Kebudayaan Kebangsaan (DKK) yang diperkenalkan pada tahun 1971 bertujuan dijadikan sebagai panduan dalam mengekalkan identiti negara serta melahirkan cara hidup yang bersifat kebangsaan. Dalam mengharungi arus pemodenan yang semakin pesat, masyarakat Malaysia mulai menerima budaya yang diamalkan dalam kehidupan harian terutamanya dalam aspek makanan.
Makanan merupakan sesuatu yang akrab dengan masyarakat kerana bukan sahaja mampu mengenyangkan perut dan memenuhi selera, tetapi juga terkait dengan identiti, budaya dan tradisi kehidupan kita (Wan Halizawati, 2023). Jika sebelum ini acap kali dibicarakan tentang perbezaan makanan antara kaum utama di Malaysia, iaitu Melayu, Cina dan India. Namun, jarang-jarang kita mendengar ulasan tentang makanan tradisi negeri-negeri di Malaysia, sedangkan makanan tradisi setiap negeri juga memiliki keunikannya yang tersendiri.
Sedar atau tidak, di Malaysia sebenarnya terdapat satu jenis makanan yang hampir sama dari segi penyediaan dan cara memakannya, iaitu dicicah dengan sesuatu, tetapi mempunyai keunikan yang tersendiri dari segi bahan yang digunakan dan sudah tentu berbeza rasanya. Makanan tersebut ialah tumpik lemantak dan lempeng.
Kedua-dua hidangan ini boleh dianggap sebagai makanan asing yang telah ditempatankan mengikut habitat tempatan negara kita, iaitu versi kedua pankek. Ciri fizikal tumpik lemantak, lempeng dan pankek seakan-akan sama kerana cara menyediakan serupa, iaitu dimasak di atas pan kalis lekat yang berbentuk bulat.
Tumpik lemantak merupakan makanan tradisi yang popular di Sarawak terutamanya dalam kalangan masyarakat Melanau yang dijadikan sebagai hidangan waktu pagi atau minum petang.
Tumpik lemantak turut mendapat nama jolokan ‘piza Sarawak’ kerana bentuknya yang bulat, sama seperti bentuk kebiasaan piza.
Uniknya tumpik lemantak kerana adunan untuk membuatnya bukan menggunakan tepung biasa tetapi tepung sagu atau rumbia. Tepung sagu akan digaul bersama kelapa parut, ditambah secubit garam dan juga serbuk lada putih. Kemudian, dimasak di atas pan yang telah dipanaskan.
Tumpik lemantak ini juga telah divariasikan penyediaannya mengikut kreativiti pembuatnya. Ada yang menambah udang kecil atau payak, bubok, ikan lumek, mahupun hati ikan pari sebagai inti. Inti akan ditaburkan selepas lapisan pertama tadi mula kering di atas pan, kemudian ditutup pula dengan lapisan kedua adunan tepung sagu yang sama.
Pada ketika ini, adunan di dalam pan perlulah ditekan dan dititis dengan sedikit air supaya adunannya melekat elok. Biarkan seketika sehingga tumpik lemantak berwarna kekuningan di kedua-dua belah permukaannya dan sedia untuk dihidang.
Selari dengan peredaran waktu, masyarakat di Sarawak, terutamanya peniaga muda sudah mula mempelbagaikan perasa pada tumpik lemantak. Antara perasa yang dihasilkan ialah tumpik lemantak keju. Taburan udang kecil segar bersama keju benar-benar kelihatan seperti piza.
Tidak hairanlah jika tumpik lemantak mendapat nama jolokan ‘piza Sarawak’. Seperti yang kita ketahui, golongan muda di Malaysia amat meminati makanan berasaskan keju, maka dengan adanya perasa tumpik lemantak keju ini, sudah pasti mampu menarik perhatian anak muda untuk merasanya. Perkara ini secara tidak langsung telah mendedahkan golongan muda tentang makanan tradisi dan sekali gus boleh mengekalkan kelestariannya.
Kebiasaan masyarakat di Sarawak adalah mencecah tumpik lemantak dengan gula apong. Jika masyarakat Semenanjung Malaysia mempunyai gula melaka dan gula kabung, di Sarawak pula terdapat gula apong. Rasa masin pada adunan tepung sagu dicampur pula dengan rasa segar inti seperti udang kecil lalu dicecah gula apong yang manis, merupakan kombinasi yang terbaik dan mampu menambah keasyikan orang yang memakannya sehingga mahu menambah tumpik lemantak yang kedua ke dalam pinggan!
Jika di Bumi Kenyalang terkenal dengan tumpik lemantak, di Semenanjung Malaysia pula popular dengan lempeng atau jika di Kedah, lempeng kelapa disebut sebagai pek nga. Menurut Kamus Dewan, lempeng merupakan sejenis kuih yang pipih dan nipis. Lempeng dihasilkan menggunakan tepung gandum, air, dan garam.
Cara penyediaannya sama seperti tumpik lemantak, iaitu dimasak di atas pan kalis lekat. Sesetengah orang gemar menyapu mentega di atas pan sebelum mula memasak lempeng agar ada rasa lemak pada lempeng tersebut.
Selari dengan zaman yang semakin moden, penyediaan lempeng juga telah dipelbagaikan variasinya.
Antara jenis lempeng yang dihasilkan ialah lempeng pisang, lempeng bawang, lempeng biji sagu, lempeng susu manis, lempeng coklat, lempeng telur, lempeng nasi, lempeng sayur dan lempeng oat madu.
Jika diperhatikan, lempeng sayur sebenarnya seakan-akan makanan yang popular di Korea Selatan, iaitu pajeon. Cara penyediaan lempeng sayur dan pajeon tidak banyak bezanya, iaitu menggunakan tepung gandum, dicampur bersama daun bawang, daun kucai, lobak merah dan cili merah. Cuma yang membezakan antara lempeng dan pajeon ialah penyediaan pajeon biasanya akan ditambah kimchi, sesuai dengan tradisi dan cita rasa masyarakat Korea Selatan.
Di Jepun juga mempunyai makanan yang serupa seperti lempeng sayur dan pajeon, iaitu okonomiyaki. Cuma pada akhir penyediaan okonomiyaki, akan diletakkan kepingan ikan yang telah disalai dan dikeringkan (dried bonito flakes) pada bahagian atasnya. Ternyata bukan hanya negeri-negeri di Malaysia mempunyai pelbagai variasi lempeng, tetapi juga di negara-negara lain mengikut cita rasa dan budaya masyarakatnya sendiri.
Okonomiyaki. Sumber: Cookidoo
Masyarakat Malaysia kebanyakannya gemar mencecah lempeng bersama pelbagai jenis sambal seperti sambal sardin, sambal ikan bilis dan sambal hijau. Kelembutan lempeng apabila dicecah bersama sambal benar-benar boleh membuka selera sehingga menjilat jari.
Seperti tumpik lemantak, golongan muda juga telah memodenkan cara penyediaan lempeng dengan menambah keju, coklat atau tuna dalam bahan penyediaannya. Hal ini sewajarnya diberi galakan kerana boleh mencambah kreativiti golongan muda dan secara tidak langsung telah menarik minat mereka terhadap makanan tersebut, bukannya menganggap perubahan yang dilakukan sebagai satu perlakuan yang memperlekehkan makanan tradisi.
Tumpik lemantak dan lempeng merupakan makanan yang telah ditempatankan mengikut cita rasa dan budaya masyarakat di Malaysia atau lebih mudah diperkenalkan sebagai versi kedua pankek.
Menurut Kamus Dewan, pankek diinterpretasikan sebagai sejenis kuih yang bentuknya nipis, leper, bulat dan diperbuat daripada tepung, susu dan telur. Penyediaan pankek biasanya lebih ringkas berbanding tumpik lemantak dan lempeng, iaitu dimakan bersama buah-buahan atau dicecah dengan krim putar dan madu.
Keunikan dan kepelbagaian cara penyediaan tumpik lemantak dan lempeng merupakan satu pertembungan budaya dalam aspek kulinari dan telah memperlihatkan keupayaan masyarakat Malaysia menghasilkan menu makanan gabungan yang menepati cita rasa anak tempatan.
Hal ini sudah pastinya mampu menarik minat masyarakat Malaysia dalam konteks pengambilan makanan kerana rata-ratanya merupakan peminat makanan (foodie) yang berani mencuba sesuatu yang luar daripada kebiasaan mereka. Maka secara tidak langsung kepelbagaian makanan mengikut negeri ini telah bertindak sebagai alat komunikasi yang menjadi faktor pengembangan budaya dan seterusnya mampu menyatupadukan masyarakat untuk terus hidup aman dan harmoni (Sinar Harian, 30 Oktober 2022).
Rujukan
