Bahasa merupakan medium komunikasi yang penting dalam kehidupan manusia. Melalui bahasa, manusia dapat berinteraksi, berkongsi maklumat, serta menyampaikan perasaan dan pendapat. Walau bagaimanapun, dalam perkembangan sesuatu bahasa, sering kali muncul variasi-variasi bahasa yang wujud dalam bentuk yang berbeza seperti bahasa pijin dan bahasa slanga. Bahasa Melayu tidak terkecuali daripada fenomena ini apabila kita dapat melihat wujudnya variasi bahasa yang berfungsi mengikut konteks dan keperluan tertentu. Dalam perbincangan ini, perbezaan antara bahasa pijin dan bahasa slanga dalam bahasa Melayu dapat diperincikan dengan memberi fokus kepada ciri-ciri, fungsi, serta penggunaan kedua-dua jenis variasi bahasa ini dalam kalangan masyarakat pelbagai kaum di negara kita.
Sehubungan dengan itu, bahasa pijin merujuk kepada bahasa yang muncul apabila dua atau lebih komuniti dengan bahasa ibunda yang berbeza perlu berkomunikasi antara satu sama lain, tetapi tidak berkongsi bahasa yang sama. Hal ini ditegaskan oleh Aishah Mahdi dan Azizah Hussein (2002: 289) dalam buku Linguistik: Pengantar Bahasa dan Komunikasi bahawa bahasa pijin biasanya terbentuk dalam situasi interaksi yang mendesak, contohnya dalam konteks perdagangan, kolonialisasi, atau migrasi. Bahasa pijin bertindak sebagai alat komunikasi asas yang mempunyai struktur tatabahasa yang lebih ringkas berbanding dengan bahasa penuh, iaitu bahasa yang mempunyai sistem tatabahasa yang lengkap dan stabil.
Dalam konteks bahasa Melayu, sejarah penjajahan serta interaksi antara bangsa pada masa lampau telah menghasilkan beberapa bentuk bahasa pijin. Contohnya, semasa zaman kolonial, interaksi antara pedagang Cina, Arab, India, dengan orang berbangsa Melayu di pusat perdagangan Nusantara mencipta pelbagai bentuk bahasa pijin yang digunakan dalam urusan perniagaan.
Sehubungan dengan itu, Asmah Haji Omar (1982) dalam buku Language and Society in Malaysia menyatakan bahawa kewujudan bahasa pijin di Malaysia dilihat mengikut perbezaan antara kumpulan linguistik. Contohnya, bahasa Melayu mempunyai pijin bahasa Melayu, begitu juga dengan bahasa Inggeris, Hokkien dan juga Kantonis (pijin Hokkien dan Kantonis merupakan yang terbesar dalam kalangan masyarakat Cina). Bahasa pijin Melayu ini menggabungkan unsur-unsur bahasa daripada pelbagai latar belakang etnik, dengan tujuan utama untuk mencapai pemahaman asas dalam situasi tertentu. Menurut Teo Kok Seong pula, (Pelita Bahasa, 1996) dalam makalah “Penukaran Kod dalam Bahasa: Satu Fenomena Kedwibahasaan” menegaskan bahawa melalui kajian yang dijalankan dapatlah difahami bahawa fenomena pemilihan bahasa di Malaysia berlaku dalam tiga bentuk, iaitu percampuran kod, peralihan kod dan juga pijin. Secara keseluruhannya, pilihan bahasa di Malaysia dianggap sesuatu yang perlu apabila setiap rakyat Malaysia yang bahasa ibundanya pelbagai bahasa, bergaul dan berinteraksi untuk memenuhi keperluan hidup sehari-hari dan keadaan ini berlaku di mana-mana sahaja.
Antara ciri utama bahasa pijin ialah kosa katanya yang terhad dan struktur ayat yang mudah. Hal ini dikatakan demikian kerana bahasa pijin tidak memerlukan perbendaharaan kata yang luas atau tatabahasa yang rumit untuk berfungsi. Sebagai contoh, dalam bahasa pijin Melayu, penutur mungkin menggunakan kata kerja tanpa perubahan morfologi (seperti imbuhan) untuk menunjukkan masa, bilangan, atau aspek-aspek yang lain. Misalnya, “saya makan” boleh merujuk kepada “saya sedang makan”, “saya sudah makan”, atau “saya akan makan”, bergantung pada konteks perbualan.
Sementara itu, bahasa slanga pula merujuk kepada variasi bahasa yang digunakan oleh kumpulan sosial tertentu untuk membezakan diri mereka daripada kumpulan lain atau masyarakat umum. Slanga selalunya digunakan oleh golongan muda atau kumpulan tertentu seperti golongan remaja, kumpulan profesional, atau subkultur tertentu. Bahasa slanga sering kali muncul sebagai reaksi terhadap norma bahasa standard, dan slanga dianggap sebagai bentuk ekspresi kebebasan atau identiti. Asmah Haji Omar (2008) dalam buku Ensiklopedia Bahasa Melayu bersetuju dengan menyatakan bahawa slanga memiliki ciri-ciri unik dalam bentuk ungkapan dan pengujaran sehingga akhirnya bahasa slanga ini menjadi sangat sinonim, akrab dan berakar umbi untuk membentuk identiti kumpulan.
Dalam konteks penggunaan bahasa Melayu, bahasa slanga banyak berkembang melalui pengaruh budaya pop, teknologi, dan media sosial. Kata-kata seperti “bro”, “cuak”, “chill”, dan “gempak” adalah contoh slanga yang popular dalam kalangan remaja dan sering digunakan dalam perbualan harian. Bahasa slanga juga boleh dipengaruhi oleh bahasa asing. Contohnya, perkataan “steady” (dipinjam daripada bahasa Inggeris) atau “otai” (dipinjam daripada bahasa Arab) yang kini telah menjadi sebahagian daripada slanga tempatan.
Slanga cenderung berubah mengikut zaman dan trend serta sering kali bersifat sementara. Kata-kata slanga yang popular pada suatu ketika mungkin tidak lagi digunakan dalam tempoh beberapa tahun atau digantikan dengan slanga baru. Walaupun begitu, terdapat beberapa istilah slanga yang akhirnya diterima sebagai sebahagian daripada bahasa standard selepas digunakan secara meluas dalam jangka masa yang panjang.
Perbezaan yang paling ketara antara bahasa pijin dengan bahasa slanga ialah dari segi asal usul dan fungsinya penggunaannya dalam masyarakat. Bahasa pijin tercipta daripada keperluan komunikasi antara kumpulan yang berlainan bahasa ibunda, manakala bahasa slanga lebih kepada ekspresi identiti sosial atau budaya kumpulan tertentu dalam sesebuah masyarakat yang berkongsi bahasa ibunda yang sama.
Dari segi struktur, bahasa pijin selalunya lebih ringkas dan mempunyai perbendaharaan kata yang terhad kerana bahasa ini dicipta untuk tujuan komunikasi asas. Dalam bahasa pijin, tatabahasa mungkin tidak sepenuhnya mengikuti kaedah bahasa standard. Sebagai contoh, bahasa pijin sering kali mengabaikan aturan tatabahasa yang lebih kompleks seperti penggunaan imbuhan atau struktur ayat yang formal. Sebaliknya, bahasa slanga masih mengekalkan struktur tatabahasa bahasa asal, tetapi memperkenalkan kata-kata atau frasa baharu yang sering kali diubah suai untuk mencerminkan gaya atau sikap kumpulan yang menggunakannya.
Selain itu, penggunaan bahasa pijin lebih bersifat fungsional dan sementara. Bahasa pijin digunakan hanya untuk berkomunikasi dalam situasi tertentu dan tidak berkembang menjadi bahasa penuh melainkan jika digunakan secara meluas dalam tempoh yang lama, seperti yang berlaku dalam perkembangan beberapa bahasa kreol. Sebaliknya, bahasa slanga merujuk kepada identiti kumpulan sosial dan berfungsi sebagai cara untuk mengekspresikan kreativiti linguistik serta membezakan diri daripada norma masyarakat. Walaupun slanga juga mungkin bersifat sementara, penggunaannya lebih bersifat interaktif dan dinamik, berkembang seiring dengan perubahan sosial dan budaya. Sungguhpun bahasa slanga terbatas penyebarannya dan tidak digunakan dalam urusan rasmi serta tidak merebak ke dalam bentuk tulisan, namun menurut Teo Kok Seong (Pelita Bahasa, 1996) dalam makalah bertajuk “Slanga: Satu Fesyen Pertuturan”menegaskan bahwa statusnya adalah lebih tinggi berbanding dengan bahasa kolokial atau bahasa pertuturan seharian.
Hakikatnya, kehadiran bahasa pijin dan slanga memberikan pengaruh yang besar terhadap perkembangan bahasa Melayu di Nusantara. Bahasa pijin, walaupun bersifat sementara, telah memainkan peranan penting dalam membentuk sejarah komunikasi antara pelbagai komuniti di Nusantara. Bahasa pijin Melayu yang wujud semasa zaman perdagangan dan penjajahan, sebagai contoh, menjadi asas kepada beberapa dialek dan varian bahasa Melayu yang ada hari ini. Walaupun bahasa pijin itu sendiri mungkin tidak lagi wujud dalam bentuk asalnya, jejak pengaruhnya dapat dilihat dalam variasi bahasa yang digunakan di beberapa kawasan, seperti di Kalimantan atau kawasan perdagangan lama.
Sementara itu, bahasa slanga pula mempengaruhi bahasa harian dan budaya popular dalam kalangan masyarakat Melayu, khususnya generasi muda. Banyak istilah slanga yang popular pada hari ini berasal dari pengaruh luar seperti daripada bahasa Inggeris, bahasa Cina, atau bahasa tempatan lain, terutamanya melalui media sosial, muzik dan filem. Walaupun bahasa slanga sering dianggap sebagai “bahasa tidak formal” atau “bahasa jalanan” namun tetap memainkan peranan dalam memperkayakan kosa kata bahasa Melayu dan memberikan penutur ruang untuk mengekspresikan diri dengan lebih bebas dan kreatif.
Hakikatnya, bahasa pijin dan bahasa slanga masing-masing memainkan peranan yang unik dalam perkembangan bahasa Melayu. Walaupun kedua-duanya berfungsi dalam konteks yang berbeza, peranan mereka dalam mencerminkan keperluan dan identiti sosial tidak boleh dipandang remeh. Bahasa pijin muncul daripada keperluan mendesak untuk komunikasi antara budaya yang berlainan, manakala bahasa slanga mencerminkan kedinamikan sosial dan identiti kumpulan tertentu dalam sesebuah masyarakat. Kedua-duanya menyumbang kepada kepelbagaian linguistik dalam bahasa Melayu, memberikan penutur lebih banyak pilihan dalam cara mereka berkomunikasi dan berinteraksi dengan dunia di sekeliling mereka.
